«Երևի թե իմ կյանքի ամենաճշգրիտ քայլը իմ ծննդավայրը, առավել ևս իմ ծնողներին ընտրելն է, ծննդյանս տարեթիվն ընտրելն է․ 48 թիվ մայիս»։
Խոսողը Վարդան Հակոբյանն է: Գրողն այսօր ներկաների հետ խոսում է էկրանից, պատմում՝ սիրելի ծննդավայրի, «ուրիշ աշխարհ» Արցախի, նրա հանդեպ անսահման սիրո, հպարտ լեռների մասին։ Ժամանակը տեսախցիկներին և ձայնագրիչներին է պահ տալիս արժանիներին։ Հարուստ, բազմաժանր և հիշելու արժանի է նաև արցախցի բանաստեղծ Վարդան Հակոբյանի թողած գրական ժառանգությունը։ Հայ գրականությունն իրապես հարստացել է Վարդան Հակոբյանի հեղինակած բանաստեղծական և գրականագիտական բազմաթիվ գրքերով՝ ասում է ԿԳՄՍ նախարար Նորայր Մկրտչյանը։
«Առանձին հիշատակության և հատուկ գնահատանքի է արժանի մեծ մտավորականի հասարակական, քաղաքական գործունեությունը: Վարդան Հակոբյանը, որպես հայ ժողովրդի զավակ ու հայրենանվեր մտավորական, 1980-ական քվականներին անվարան կանգնած էր իր ժողովրդի կողքին՝ դառնալով ժողովրդական պայքարի և դիմադրության վերակենդանացնող և մեր ազգային և մշակութային ինքնության պահպանման համար վերսկսված պայքարի գաղափարախոսներից ու առաջնորդներից մեկը»:
Ստեղծագործական գործունեությանը զուգահեռ Վարդան Հակոբյանը զբաղվել է նաև հասարակական գործունեությամբ։ Նա 1988թ-ին սկիզբ առած Արցախյան շարժման ակտիվ գործիչներից էր, Արցախը Հայաստանին միացնելու համար գրված նամակի նախաձեռնողներից և շարադրողներից, այդ նամակը Մոսկվա հասցնող պատվիրակության ղեկավար; Վարդան Հակոբյանն է ղեկավարել 88 փետրվարի 20-ին կայացած Լեռնային Ղարաբաղի մարզային խորհրդի պատմական նստաշրջանի աշխատանքները։ «Վարդան Հակոբյանի և մեր մտավորականության ջանքերի շնորհիվ է նաև, որ դարձանք հոգևոր և գաղափարական միասնությամբ համախմբված մեկ ամբողջություն»,-ասում է նախարարը։
«Վարդան Հակոբյանը մեր ժողովրդի հետ միասին անցավ մեծ դարձդարձումների վրայով: Մեր անկախ պետականության ոգեշնչումի և խանդավառության ապրումներով ստեղծեց Արցախի պետական օրհներգը: Այստեղ մեծ մտավորականը խոսեց հայ ժողովրդի ազատության և ազգային ինքնության, մեր սրբացած հայրենիքի հավերժության և հայրենասիրության մասին»:
«ձայն օրհներգ»
Այո՛, Վարդան Հակոբյանի գրչին է պատկանում Արցախի Հանրապետության պետական խորհրդանիշներից մեկի՝ պետական օրհներգի խոսքը՝ «Ազատ ու անկախ Արցախը», Արմեն Նասիբյանի երաժշտությամբ։
«ձայն օրհներգ»
«Ժամանակը մեկ դանդաղում, մեկ արագանում է, մեկը թողնում է աշխարհը, մեկն անհամբեր ծեփում է այդ նույն աշխարհի անտեսանելի դռները, մեկը ոչինչ չի հասկանում աշխարհի բանից, մեկն էլ մոլորվում է տեսածի, լսածի, ունեցած-չունեցածի լաբիրինթոսում․․․»,-գրողների միության նախագահ Նորեկ Գասպարյանը գրչընկերոջը մեծարում և արժանին է մատուցում նրա իսկ բառերով։ Բանաստեղծությունը ապաշխարանք է, շնորհված չարչարանք, ճանապարհ՝ եզակիների համար, թեպետ այդ ճանապարհը հաճախ մեզ ոչ մի տեղ չի տանում՝ ասում է Նորեկ Գասպարյանն ու հիշում իրենց առաջին հանդիպումը։
«47 տարի առաջ, երբ առաջին անգամ մտա «Սովետական Ղարաբաղ» թերթի խմբագրություն, ես ընդամենը 16 տարեկան էի, Վարդան Հակոբյանը՝ 28: Ինքն արդեն հայտնի, ճանաչված, ես նոր-նոր բանաստեղծության հետ մտերմացած, ինքը՝ վստահ ու պինդ, ես՝ երերուն ու համարյա անտեսիլ. ոգևորող հանդիպում էր, և ես այսօր 63 տարեկան եմ, Վարդան Հակոբյանը՝ 75: Մեր այդ հանդիպումից բազում տարիներ հետո, երբ թվում է՝ արդեն մոլորվել էինք մեր խախուտ ներկայի և մեզանից անընդհատ հեռացող ապագայի միջև, երբեմն բանաստեղծությունից հեռանալու փորձեր էլ էինք անում, խռովում երեխայի նման: Նույնիսկ մեր մտերիմները փորձում էին համոզել, որ անիմաստ է մեր չարչարանքն ու որոնումը, որ մեզ սպասող մեկը չկա: Դիմացանք, և համոզվելով համոզեցինք, որ առանց մեզ աշխարհը կձանձրանար, որ մեր մի այս բուռ, միակ երկրում էլ կա գիր, որ այստեղ արարվող բանը դուրս չէ Հայաստան աշխարհի բանաստեղծական կտավից»:
Վարդան Հակոբյանի հետ առաջին հանդիպումը երանությամբ է հիշում նաև Սոկրատ Խանյանը՝ Վարդան Հակոբյանի դասախոսը։
«Լավ հիշում եմ՝ Բաքվի մանկավարժական ինստիտուտում մտա լսարան, նստած էին նոր ընդունված 25 ուսանողներ, սովորությանս համաձայն հարցրի, թե ովքեր են ստեղծագործում, կա՞ն գրողներ: Վարդան Հակոբյանը համեստորեն ձեռքր բարձրացրեց: Ասացի՝ համեցեք, ամբիոնը Ձեզ եմ տրամադրում: Առաջին կուրսի ուսանող Վարդան Հակոբյանը կարդաց մի քանի բանաստեղծություն: Հենց առաջին բանաստեղծության մեջ նա մի տող հնչեցրեց. «Տերևը մնացել է մեր լեռներից իջնող առվակի բկին»: Միայն այդ տողը մի բանաստեղծություն էր»:
Սոկրատ Խանյանը հիշում է նաև մեկ այլ դեպք՝ Գերմանիայի մայրաքաղաք Բեռլինում տեղի ունեցած սովետական բանաստեղծների հանդիպումից․ մի հայուհի բարձրացավ բեմ, գերմաներեն խոսեց, հետո իրար հետևից արտասանեց Վարդան Հակոբյանի 2-3 բանաստեղծություն․ Դա ցնծություն և ուրախություն էր, ասում է Խանյանը։
«Ձայն. Արցախի մասին բանաստեղծություն»
«Մայակովսկին կամ Ուիթմենը որտեղից իմանան, թե ինչ երանություն է չճանաչված երկրի քաղաքացի, առավել ևս բանաստեղծ լինելը»։ Այսքա՜ն մեծ սիրով ու ակնածանքով է Վարդան Հակոբյանը գրել Արցախի մասին։ Իսկ այսօր նա ձուլված է այս սուրբ հողին։ Վարդան Հակոբյանի 75 ամյակը ևս մեկ առիթ էր հիշելու և մեծարելու գրողին, բանաստեղծին, մարդուն և նրա թողած գրական ժառանգությունը։